ހަފްތާ ރިޕޯޓް: ސަރުކާރުގެ ޚަރަދު ބޮޑު، މާލީ އިސްލާޙުތައް ހުރީ ހުއްޓިފައި!

މިނިސްޓްރީ އޮފް ފިނޭންސް އެންޑް ޕްލޭނިންގ އިން ނެރެފައިވާ އެންމެ ފަހުގެ ހަފްތާގެ ފިސިކަލް ރިޕޯޓުން، ޤައުމުގެ މާލީ ހާލަތުން ކަންބޮޑުވާފަދަ މަންޒަރެއް ދައްކައިފިއެވެ. މާލީ އިސްލާޙުތައް ގެނައުމަށް ތަކުރާރުކޮށް ވައުދުތައް ވެފައިވީ ނަމަވެސް، ސަރުކާރުން އަދިވެސް ބޮޑަށް ބަރޯސާވަނީ ބޭކާރު ޚަރަދުތަކަށާއި ރިކަރެންޓް ހަރަދުތަކަށެވެ. ޚާއްޞަކޮށް މުސާރައާއި އިނާޔަތްތަކަށެވެ. ދިގު މުއްދަތުގެ މާލީ ހަމަޖެހުމަށްޓަކައި ކުރިއެރުމެއް ލިބިފައިނުވާކަން މި ރިޕޯޓުން ހާމަވެއެވެ.

1 ޖެނުއަރީ އިން 27 ނޮވެމްބަރު 2025 އާ ދެމެދުގެ މުއްދަތުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށްފައިވާ މި ރިޕޯޓުން ދައްކާ ގޮތުގައި، މައިގަނޑު ސްޓްރަކްޗަރަލް މައްސަލަތަކަށް އަދިވެސް އެއްވެސް ހައްލެއް ލިބިފައެއް ނުވެއެވެ. ސަރުކާރުގެ ޚަރަދު ވަނީ 36.4 ބިލިއަން ރުފިޔާއަށް އަރާފައެވެ. ނަމަވެސް، މީގެ ތެރެއިން ބޮޑު ބައެއް (31.1 ބިލިއަން ރުފިޔާއަށް ވުރެ ގިނަ ފައިސާ) ހޭދަވެފައިވަނީ ރިކަރެންޓް ޚަރަދުތަކަށެވެ.

މުސާރައާއި، އުޖޫރައާއި، ޕެންޝަނާއި، މުވައްޒަފުންގެ އިނާޔަތްތަކަށް އެކަނި ވެސް 12.9 ބިލިއަން ރުފިޔާ ހޭދަވެފައިވާއިރު، މިއީ ރިކަރެންޓް ޚަރަދުތައް ކުޑަކުރުމަށްޓަކައި ދިގުލައިގެން ގޮސްފައިވާ އިސްލާޙުތައް ތަޢާރަފުނުކޮށް، ސަރުކާރުން ބޮޑު ސިވިލް ސަރވިސްއަކަށް ބަރޯސާވާކަން ހާމަކޮށްދޭ ކަމެކެވެ. ސަރުކާރުން ކުރިން ޚަރަދުތައް ރަނގަޅުކޮށް، އިނާޔަތްތައް ބަދަލުކުރުމަށް ވައުދުވެފައިވީ ނަމަވެސް، މިކަމަށްޓަކައި އެއްވެސް ޢަމަލީ ފިޔަވަޅެއް އަޅާފައެއް ނުވެއެވެ.

އާމްދަނީގެ ގޮތުން ބަލާއިރު، މި އަހަރުގެ މިހާތަނަށް 34.97 ބިލިއަން ރުފިޔާ ވަނީ ލިބިފައެވެ. މީގެ މައިގަނޑު ސަބަބަކީ ޓޫރިޒަމް ގުޑްސް އެންޑް ސަރވިސަސް ޓެކްސް (ޓީޖީއެސްޓީ) އެވެ. ނަމަވެސް، އާމްދަނީ މިހާ ބޮޑުވުމަކީ ސަރުކާރުގެ ހިންގުން ހަރުދަނާވުމުގެ ނަތީޖާއެއް ނޫނެވެ. އެއަށްވުރެ ބޮޑަށް މިއީ ޤައުމު އަބަދުވެސް ބަރޯސާވާ ދާއިރާއެއް ކަމަށްވާ ފަތުރުވެރިކަމުގެ ދާއިރާގެ ކުރިއެރުމުގެ ނަތީޖާއެވެ.

އާމްދަނީގެ މަޞްދަރުތައް ފުޅާކުރުމަށް ނުވަތަ އާ މާލީ ފިޔަވަޅުތައް ތަންފީޒުކުރުމަށް ސަރުކާރަށް ނުކުޅެދުމުގެ ސަބަބުން، އިޤްތިޞާދު ވަނީ ފަތުރުވެރިކަމަށް އިތުރަށް ބަރޯސާވެ، ނާޒުކު ޙާލަތަކަށް ވެއްޓިފައެވެ. މާލީ ޒިންމާދާރުކަން އަދާކުރުމަށް ސަރުކާރުން މަސައްކަތްކުރާ ކަމަށް ދައްކަން އުޅުނު ނަމަވެސް، މި މުއްދަތުގައި 1.44 ބިލިއަން ރުފިޔާގެ ޖުމްލަ ދަރަންޏެއް (ޑެފިސިޓެއް) ވަނީ ރެކޯޑުކުރެވިފައެވެ.

ފަތުރުވެރިކަމުގެ ސީޒަނަލް އާމްދަނީ އިތުރުނުވިނަމަ، މި ދަރަނި މާ ބޮޑުވީސްކަން ޔަޤީނެވެ.

ކެޕިޓަލް ޚަރަދު ވަނީ 5.21 ބިލިއަން ރުފިޔާއަށް ދަށްވެފައެވެ. މިއީ ކުރީ އަހަރާ އަޅާބަލާއިރު ވެސް އަދި ފާސްކޮށްފައިވާ އަހަރީ ބަޖެޓާ އަޅާބަލާއިރު ވެސް ވަރަށް ދަށް އަދަދެކެވެ. މީގެ ސަބަބުން މުހިންމު ތަރައްޤީގެ މަޝްރޫޢުތައް ވަނީ ލަސްވެ ނުވަތަ ބަޖެޓު ނުލިބި ހުއްޓިފައެވެ. މި ދަށްވުމަކީ ދިގު މުއްދަތުގެ ޤައުމީ ތަރައްޤީއަށް ދޭ ސަމާލުކަން ކުޑަވެ، ރިކަރެންޓް ޚަރަދުތައް ބެލެހެއްޓުމެއްނެތި އިތުރުވަމުންދާކަން ދައްކުވައިދޭ ކަމެކެވެ.

ޕަބްލިކް ސެކްޓަރ އިންވެސްޓްމަންޓް ޕްރޮގްރާމް (ޕީއެސްއައިޕީ) ވެސް ދައްކުވައިދެނީ ކަންބޮޑުވާފަދަ ހުއްޓުމެކެވެ. ނޮވެމްބަރު މަހުގެ ފަހުކޮޅާ ހަމައަށް ވެސް ހޭދަކުރެވިފައިވަނީ އެންމެ 7.18 ބިލިއަން ރުފިޔާއެވެ. މިއީ ކުރީގެ އަހަރުތަކާ އަޅާބަލާއިރު ވަރަށް ބޮޑު ދަށްވުމެކެވެ. ޞިއްޙަތާއި، ތަޢުލީމާއި، ބޯހިޔާވަހިކަމާއި، ތިމާވެށި ރައްކާތެރިކުރުން ފަދަ މުހިންމު ދާއިރާތަކަށް ފާސްކޮށްފައިވާ ބަޖެޓާ އަޅާބަލާއިރު ވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ކުޑަކުރެވިފައެވެ. މަގުތަކާއި، ބިން ހިއްކުމާއި، ޢާންމު ބޯހިޔާވަހިކަން ފަދަ ބޮޑެތި އިންފްރާސްޓްރަކްޗަރ މަޝްރޫޢުތައް ކުރިން ޤައުމީ އިސްކަންދޭ ކަންކަމުގެ ގޮތުގައި ފާހަގަކުރެވިފައިވާ މަޝްރޫޢުތައް މިހާރު ވަނީ މަޑުޖެހި ނުވަތަ ބަޖެޓުގެ ދަތިކަމާ ކުރިމަތިލާން ޖެހިފައެވެ.

މީގެ އިތުރުން، މައިގަނޑު ޚިދުމަތްދޭ މުއައްސަސާތަކުގެ ޚަރަދުތަކުން ދައްކުވައިދެނީ ހަމަޖެހުމެއް ނެތުމާއި ހިންގުމުގެ ނުކުޅެދުންތެރިކަމެވެ. މިނިސްޓްރީ އޮފް ކޮންސްޓްރަކްޝަން، ހައުސިންގ އެންޑް އިންފްރާސްޓްރަކްޗަރ، ކުރިން ތަރައްޤީގެ ޕްލޭންތަކުގެ މައިގަނޑު ބަޔަކަށް ވީނަމަވެސް، މިހާރު ވަނީ ބަޖެޓް ބޭނުންކުރެވޭ މިންވަރު ވަރަށް ބޮޑަށް ދަށްވެފައެވެ.

ޓްރެޜަރީ ބިލްތަކާއި ބޮންޑްތަކުގެ ބޮޑު ބައެއް ހިމެނޭ ގޮތަށް، ޖުމްލަ 97.18 ބިލިއަން ރުފިޔާގެ ސެކިއުރިޓީ ބާކީ ހުރިއިރު، ދަރަނި އިތުރުވުމަކީ ދައުލަތުގެ މާލީ ކަންކަމަށް އަންނަ ޕްރެޝަރު ބޮޑުވަމުންދާކަން ދައްކުވައިދޭ ކަމެކެވެ. ދަރަނި މެނޭޖްކުރުމުގެ ދިގު މުއްދަތުގެ، ސާފު ސްޓްރެޓެޖީއެއް ނެތުމަކީ ކުރިއަށް އޮތް އަހަރުތަކުގައި ދަރަނި އަނބުރާ ދެއްކުމުގެ ނުރައްކަލާއި ފައިސާގެ ދަތިކަމާ މެދު އިތުރު ކަންބޮޑުވުންތައް އުފައްދައެވެ.

2025 ވަނަ އަހަރު ނިމުމާ ގާތްވަމުން އަންނައިރު، ދިވެހިރާއްޖެއަށް ދަނީ މާލީ ގޮތުން އިތުރަށް އަވަސް ހައްލުތައް ބޭނުންވާ ގޮންޖެހުންތަކާ ކުރިމަތިލަމުންނެވެ.